Jan Brzechwa, właściwie Jan Wiktor Lesman, przyszedł na świat w 1898 roku i odszedł w 1966 roku. Był wybitnym polskim poetą, najbardziej rozpoznawalnym z bajek i wierszy skierowanych do dzieci. Oprócz twórczości dla najmłodszych, pisał również satyryczne utwory dla dorosłych oraz tłumaczył prace literackie rosyjskich autorów, takich jak Majakowski, Puszkin czy Jesienin. Pseudonim „Brzechwa” został nadany przez jego kuzyna, Bolesława Leśmiana, i odnosi się do elementu strzały używanej w łucznictwie.
Jan spędził swoje dzieciństwo na Kresach Wschodnich w dawnej Rzeczypospolitej. Jego ojciec, Aleksander, był inżynierem kolejowym. Edukację rozpoczął w Zakładzie Naukowo-Wychowawczym Księży Jezuitów w Bąkowicach, a po przybyciu do Warszawy studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. Po rozpoczęciu studiów wstąpił do 36. pułku piechoty Legii Akademickiej, gdzie brał udział w walkach podczas wojny polsko-bolszewickiej.
Nauka i późniejsza twórczość Jana Brzechwy
Po zakończeniu studiów zdecydował się na karierę adwokata, używając nazwiska Jan Lesman. W latach 1923-1939 był radcą prawnym w Związku Artystów i Kompozytorów Scenicznych (ZAiKS), gdzie zajmował się tematyką prawa autorskiego, co miało kluczowe znaczenie dla kultury, zwłaszcza rozwijającej się kultury masowej (w tym radia i filmu). Jako pełnomocnik brał udział w sprawie dotyczącej Tadeusza Piniego, który wydał dzieła Norwida bez zgody mającego do nich prawa Przesmyckiego.
Brzechwa opublikował swoje pierwsze wiersze w 1915 roku, a wkrótce po zakończeniu wojny z Rosją radziecką zajął się pisaniem tekstów do piosenek oraz skeczy, traktując to jako dodatkowe źródło dochodu. Współpracował z popularnymi kabaretami warszawskimi, takimi jak Qui pro Quo, Morskie Oko i Czarny Kot.
Tomiki Jana Brzechwy
Jego tomik poezji „Oblicza zmyślone” ukazał się w 1926 roku, a w 1938 roku opublikował pierwszy zbiór wierszy dla dzieci „Tańcowała igła z nitką”, w którym znalazły się takie utwory jak „Pomidor”, „Na straganie” czy „Żuraw i czapla”. Kolejne znane dzieło, „Kaczka Dziwaczka”, zostało wydane w 1939 roku. W czasie II wojny światowej Brzechwa pracował nad „Akademią Pana Kleksa” oraz „Panem Dropsa i jego trupą”, ilustrowanymi przez Jana Marcina Szancera.
Po wojnie wznowił pracę jako prawnik, m.in. jako radca w wydawnictwie „Czytelnik”. Angażował się również w działalność polskiego PEN Clubu.
W okresie stalinizmu Brzechwa pisał utwory o charakterze socrealistycznym, często wychwalające władze komunistyczne i propagujące socjalizm. Po „odwilży” pod rządami Gomułki zaprzestał twórczości politycznej i stał się milczącym kontestatorem ustroju. W 1964 roku podpisał List pisarzy polskich, sprzeciwiający się cenzurze, w tym krytyce Polski Ludowej.
Młodość i życie osobiste
Jan Brzechwa, urodzony 15 sierpnia 1898 roku w Żmerynce na Ukrainie, zmarł 2 lipca 1966 roku w Warszawie. Jego matka, Michalina z Lewickich, była nauczycielką, a ojciec, Aleksander, inżynierem. Rodzina często się przeprowadzała, co było związane z pracą ojca. Dziadek Jana, Bernard Lesman, był znanym księgarzem i wydawcą. Pomimo żydowskiego pochodzenia, Jan nie identyfikował się z kulturą czy religią żydowską.
